تاب آوری و اهمیت آن در زندگی

وقتی به موفق‌ترین افراد جهان نگاه می‌کنید، خواه غول‌های کسب‌وکار باشند یا ورزشکاران در سطح جهانی، آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که آنها درچه چیزی مشترک هستند؟ در پاسخ می گویید « هوش ؟ » نه… وقتی مسیر زندگی آنها را مرور می کنیم در می یابیم که  لزوما همه ی آنها باهوش نبوده اند. یکی از مهم ترین مهارت هایی که هر فرد موفق و با عملکرد متمایزی می تواند داشته باشد « تاب آوری »  یا به تعابیر دیگر « انعطاف پذیری در برابر ناهماهنگی ها » و یا « توانایی سازگاری با تغییرات » است. اما منظور دقیق ما از تاب آوری چیست و چه کارهایی می توانیم برای تقویت این مهارت انجام دهیم؟

در این مقاله جامع، ما به تعریف دقیق تاب آوری در هر دو زمینه شخصی و حرفه ای خواهیم پرداخت. متعاقباً، مزایای بی شماری را که از توسعه مهارت های تاب آوری ناشی می شود، بررسی خواهیم کرد. در نهایت، در مورد استراتژی‌های مؤثر برای تقویت تاب‌آوری بحث خواهیم کرد و برخی از بهترین کتاب‌ها و فیلمهای موجود برای یادگیری و تقویت این مهارت ضروری را معرفی خواهیم کرد.

تاب آوری چیست؟

تاب‌آوری به ظرفیت ما نسبت به بازگشت از ناملایمات، سازگاری با تغییرات و قوی ماندن در مواجهه با چالش‌ها اشاره دارد. تاب آوری شامل توانایی تحمل شکست ها، بهبودی و گذر از سختی ها، و حفظ دیدگاه مثبت و سازگاری با تغییرات است. این تعریف فراگیر هم برای زندگی شخصی و هم برای زندگی شغلی و در محل کار صدق می کند. تاب آوری، به تعبیر دیگر، همان چیزی است که به افراد قدرت فیزیکی یا روانی برای مقابله با ناملایمات و یا شکست ها را می دهد. اگر سوال ما این باشد که چگونه می توانیم تجربیات دشوار زندگی خود را به طور مؤثر مدیریت کنیم؟ یا چگونه می توانیم پس از تجربه ناملایمات ، در مدت زمانی منطقی به عقب برگردیم و زندگی عادی و آرام خود را ادامه دهیم؟ و یا حتی چطور می توانیم به طور موثر افکار و احساسات خود را تنظیم کنیم و موقعیت های چالش برانگیز را به عنوان یک فرصت و نه یک تهدید ببینیم؟ در پاسخ به همه ی این ها باید بگوییم : « به کمک مهارت تاب آوری »

مهم است که بدانیم تاب آوری یک ویژگی ذاتی و یا ثابت نیست، بلکه یک ویژگی و مهارت پویا است که می تواند در طول زمان پرورش داده و دائما تقویت شود. همچنین مهم است که بدانیم تاب آوری به زندگی شخصی خلاصه نمی شود. در زندگی، تاب‌آوری را  به‌عنوان توانایی عبور از شکست‌ها، زیان‌ها و عدم قطعیت‌ها بدون تسلیم شدن در برابر نا امیدی ها می شناسیم. در محل کار، تاب‌آوری به ظرفیت مقاومت در برابر چالش‌های حرفه‌ای، شکست‌های شغلی ، موقعیت‌های پرفشار کاری و در عین حال حفظ ذهنیت مثبت و سازگاری با محیط گفته می شود.

چرا تاب آوری یک مهارت کلیدی به حساب می آید؟

تاب آوری همیشه مهم خواهد بود، زیرا در زندگی همیشه شکست ها و ناملایماتی وجود خواهند داشت. مردم شغل خود را از دست می دهند و یا در امتحانات مردود می شوند. ما بیمار خواهیم شد، عزیزانمان را از دست خواهیم داد و یا با مشکلات مالی مواجه خواهیم شد. بنابراین تاب آوری در شرایط نابسامان، قدرت حفظ سلامت روانی در اوج مشکلات و توانایی سازگاری با تغییرات بوجود آمده یکی از مهمترین مهارتهای انسانی خواهد بود.

وینستون چرچیل می گوید : « هیچ موفقیتی ابدی نیست و هیچ شکستی هم کشنده نیست… تنها شجاعت ادامه دادن است که مهم است. »

احتمالاً همه ما افرادی را می شناسیم که در به محض وقوع یک بحران در زندگی یا محیط اطراف خود ، تمام تحمل ، انرژی و انگیزه ی خود را از دست می دهند. به همین ترتیب، احتمالاً افرادی را هم می شناسیم که در چنین شرایطی ، حتی زمانی که زندگی آنها را حسابی مورد ضرب و شتم قرار می دهد و چکش کاری شان می کند، آرام می مانند. این افراد مقاوم و تاب آور هستند نه به این معنا که آنها به خاطر اتفاقی که افتاده است شوک یا ناراحتی را تجربه نمی کنند، بلکه بخاطر اینکه به خود اجازه نمی دهند که مشکلات و ناآرامی ها بر آنها غلبه کنند.

در حقیقت تاب‌آوری همان ویژگی غیرقابل توصیفی است که به برخی از افراد اجازه می‌دهد تا توسط زندگی زمین بخورند و قوی‌تر از قبل از جایشان بلند شوند و بایستند. افرادی که به جای اینکه بگذارند شکست بر آنها غلبه کند و عزمشان را از بین ببرد، راهی برای برخاستن از خاکستر پیدا می کنند و از دل سختی ها و نوسان ها، زنده بیرون می آیند.

محیط های کاری نیز یکی از محیط هایی هستند که اغلب دارای شرایط خاص و پیچیده ای هستند ، به سرعت در حال تغییر و استرس زا هستند و گاهی چالش هایی که در آنها وجود دارد می تواند به معنای واقعی سرسختی یک فرد را آزمایش کند. جالب اینجاست که برخی از افراد نه تنها به راحتی از این امواج دشواری عبور می کنند، بلکه حتی در آنها موفقیت های ارزشمندی هم بدست می آورند.

بنابراین، در پاسخ به اینکه چرا تاب آوری یک مهارت کلیدی به شمار می آید باید گفت : « کسانی که تاب آوری بالایی دارند، کمتر در برابر موانع آسیب پذیر هستند. آنها موقعیت های نامطلوب را به عنوان بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی می بینند تا یک شکست پایان دهنده. چنین افرادی حتی ممکن است از این که بتوانند از طریق مواجهه با ناهمواری ها و ناملایمات ، همچنان رشد کنند، احساس رضایت بالایی به دست آورند.»

تاب آوری در زندگی شخصی و کار

پیش تر گفتیم که تاب آوری را می توانیم در هر دو بخش زندگی شخصی و حرفه ای ( کاری ) خود داشته باشیم. حال می خواهیم به بررسی دقیق تر این مفهوم و شناسایی نقاط مشترک آن در زندگی شخصی و نیز در کار بپردازیم.

تاب آوری در زندگی شخصی

سازگاری و مکانیسم های مقابله ای :

تاب آوری شامل توانایی سازگاری با شرایط در حال تغییر و ایجاد مکانیسم های مقابله ای موثر است. افراد با تاب آوری بالا می توانند با تکیه بر هدفمندی ، خوش بینی و ذهنیت مثبت از عدم قطعیت های زندگی عبور کنند.

تنظیم هیجانی :

تاب آوری یک مؤلفه کلیدی است که بر توانایی مدیریت و تنظیم احساسات در مواجهه با ناملایمات تأکید دارد. تاب آوری در حقیقت شامل پذیرش و پردازش احساسات در عین حفظ وضعیت ذهنی پایدار و مثبت است.

مهارت های حل مسئله :

افراد تاب آور دارای مهارت های حل مسئله قوی هستند که آنها را قادر می سازد تا چالش ها را تجزیه و تحلیل کنند، راه حل ها را شناسایی کنند و اقدامات موثر انجام دهند. این رویکرد فعال به توانایی کلی آنها برای غلبه بر موانع کمک بسیاری می کند.

تاب آوری در کار

سازگاری حرفه ای :

در محل کار، تاب آوری به سازگاری حرفه ای تعبیر می شود. کارکنانی که این شایستگی را دارند، می توانند در پاسخ به محیط های متغیر، چالش های نوظهور ، شکست های غیرمنتظره، سختی پیشبرد فرآیندها و سرعت بالای محیط ، انعطاف پذیری و سازگاری بالایی از خود نشان دهند. آنها می توانند در شرایط غیرعادی در نقش یک تسهیل کننده ظاهر شوند و چنین افرادی دارایی های ارزشمندی برای سازمان ها به شمار می روند.

مدیریت استرس :

افراد تاب آور در محل کار می توانند به طور موثر استرس و فشارهای محیطی را مدیریت کنند و سطوح بالایی از عملکرد را حتی در شرایط سخت حفظ کنند. این کیفیت به ویژه در محیط های کاری پرشتاب و رقابتی بسیار مهم است. بعلاوه تاب آوری نه تنها باعث عقب نشینی از مشکلات نمی شود، بلکه نوعی مقابله موثر با ناملایمات است.

پویایی تیم :

تاب آوری نه تنها یک ویژگی فردی است، بلکه بر پویایی تیم نیز تأثیر می گذارد. تیم های تاب آور می توانند به طور جمعی بر چالش ها غلبه کنند و فرهنگ کاری مثبت و حمایتی را تقویت کنند. همچنین تاب آوری  در تیم سبب تقویت روحیه ی سرسختی ، روبرو شدن با چالش ها، یادگیری از آنها و ارائه ی نسخه ای جدید از یک تیم قدرتمند تر می شود.

مزایای تاب آوری

مطالعاتی که توسط CV-Library انجام شد نشان داد که 57 %  از کارفرمایان تاب آوری را به عنوان یک مهارت وشایستگی کلیدی برای نامزدها می دانند. همچنین  71 % از آنها « انطباق » را به عنوان یک مهارت و شایستگی کلیدی می‌دانستند که اصلی ترین جنبه ی  تاب‌آوری است. این نتایج نشان می‌دهد که کسب‌وکارها برای کارکنانی که تاب آوری بالایی نشان می‌دهند، ارزش بالایی قائل هستند.

به همین دلیل قصد داریم تا در ادامه 10 مزیتی که تاب آوری و حضور افراد تاب آور برای محیط کار به ارمغان می آورند را برشماریم.

تقویت اعتماد به نفس :

کارمندانی با تاب آوری بالا اعتماد به نفس بهتری دارند زیرا می توانند با مثبت اندیشی که از حفظ آرامش آنها سرچشمه می گیرد، با چالش هایی که در محل کار با آن روبرو هستند مقابله کنند. تاب آوری بالا به کارکنان کمک می کند تا چالش های محیط کار را به عنوان درس هایی ببینند که می توانند از آنها برای ارتقای مهارت ها ، کاهش اشتباهات و فرصت هایی برای رشد استفاده کنند. همچنین کارکنان با تاب آوری بالا می‌دانند که رویارویی با چالش‌ها در محل کار ، وقتی می‌توانند برای حمایت به همکاران خود تکیه کنند، آسان‌تر است. بنابراین تاب آوری از طریق ایجاد روابط مثبت در تیم ها و محل کار نیز می تواند به طور مضاعف به تقویت اعتماد به نفس کارکنان کمک کند.

حمایت از نوآوری :

کارمندان با تاب آوری بالا،  با ایده هایی که شکست می خورند ،نسبت به افرادی با تاب آوری نه چندان قوی، احساس راحتی بیشتری می کنند. بنابراین چنین کارمندانی می توانند با آزمودن راه های جدید، به اشتراک گذاشتن ایده های نو و پذیرش ریسک های آگاهانه در محیط کار سبب نوآوری و تشویق خلاقیت تیمی و سازمانی شوند که موضوع بسیار مهمی است.

تربیت رهبران آینده :

انعطاف‌پذیری می‌تواند یکی از ویژگی‌های اصلی رهبران باشد، زیرا آنها را قادر می‌سازد تا به طور موثر بر چالش‌ها غلبه کنند و در بحران ها را مدیریت کنند. هنگامی که یک سازمان تاب آوری را تشویق می کند، می تواند الگوی مهارتی مثبتی برای کارمندان ایجاد کند تا به سبب پیروی از آن ، رهبرانی توانمند در سازمان رشد کنند. این رهبران به سرعت از اشتباهات و چالش ها رهایی می یابند و به کارکنان کمک می کنند تا انگیزه داشته باشند و آنها را برای فرصت های رهبری آینده آموزش دهند.

مدیریت بهتر چالش ها :

تاب آوری و انعطاف‌پذیری می‌تواند احساسات و افکار منفی را از قضاوت مبهم تمییز دهد، به این معنی که کارمندان می‌توانند با آرامش بیشتر و منطقی‌تر با مسائل موجود در محل کار برخورد کنند. وقتی کارکنان به جای سرزنش کردن یکدیگر، بر حل مشکل تمرکز می کنند، می توانند به یک نقطه مشترک و یک راه حل سازنده برسند.

بهبود ارتباطات :

یکی از جنبه های کلیدی تاب آوری و انعطاف پذیری ایجاد روابط قوی با دیگران از جمله همکاران است که کار تیمی بهتری را ممکن می سازد. کارکنانی که تاب آوری بالایی دارند فعالانه صحبت می کنند ، مشتاقانه مشارکت می کنند، در ارتباطات سازمانی ، موثر ظاهر می شوند و می توانند نظرات خود را واضح تر و سازنده تر بیان کنند. تاب آوری همچنین می تواند از اصطکاک بین همکاران جلوگیری کند، زیرا کمک می کند تا مسائل را شخصی نبینیم. بعلاوه کارمندانی با تاب آوری بالا می توانند بازخوردها را  به راحتی بپذیرند و برای رفع تعارضات با همکاران تلاش کنند. در حقیقت اجتماع افرادی با تاب آوری نسبتا بالا محیطی را ایجاد می کند که گفت و گوی ذهنی باز را در پاسخ به تعارضات تشویق می کند.

کاهش فرسودگی شغلی ، افزایش رضایت شغلی :

کارکنانی که شور و شوق خود را برای ادامه کارشان از دست می دهند، دچار فرسودگی می شوند. لازم است بدانیم که چنین موضوعی اغلب با تاب آوری ضعیف بی ارتباط نیست. فرسودگی شغلی از جهاتی می تواند زاییده ی تاب آوری ضعیف باشد. یعنی زمانی که کارمند در محل کار ظرفیت نسبتا کمی در مواجهه با مشکلات و چالش های کاری از خود نشان می دهد ، به مرور احساس ناتوانی کرده ، در چاله ی بی انگیزگی و سرخوردگی در محل کار افتاده و فرسودگی شغلی را تجربه می کند. در حقیقت تاب‌آوری می‌تواند به کارکنان کمک کند که از شغل خود رضایت بیشتری داشته باشند، زیرا روش‌هایی برای مقابله با استرس و کاهش اضطراب ناشی از کار را به آنها ارائه می کند تا آستانه تحمل خود را بهتر مدیریت کنند.

مزیت رقابتی برای کسب و کار :

کسب‌وکارهایی که می‌توانند به گونه ای موثر از بحران های تجاری و دوره های تغییر عبور کنند، بدون شک کارکنانی دارند که به خوبی با هم کار می‌کنند و با تاب آوری بالای خود روزهای سخت سازمان را با موفقیت پشت سر می‌گذارند. نگه داشتن افرادی که کسب و کار را از درون می شناسند و می توانند تغییرات و ناآرامی ها را مدیریت و تحمل کنند برای حیات سازمان ها بسیار مهم بوده و به نوع خود یکی از مزیت های رقابتی کسب و کارها در حوزه ی منابع انسانی به شمار می رود.

انتظارات واقع بینانه :

انتظارات متضاد و نامعقول اغلب به دلیل عدم وجود ارتباطات واضح و تعیین مرز آنها است. تاب‌آوری افراد را قادر می‌سازد تا نیازهای خود و دیگران را بهتر درک کنند، بنابراین انتظارات از توانایی‌های افراد فراتر نمی‌رود. این امر به نوبه خود به همه اجازه می دهد تا کارآمدتر و دوستانه تر کار کنند.

سازماندهی خوب و مدیریت زمان :

همه محیط‌های کاری از داشتن کارکنان سازمان‌یافته سود می‌برند، زیرا می‌توانند به طور موثر حجم کاری خود را مدیریت کرده و با دیگران هماهنگ باشند. تاب آوری می‌تواند ذهنیتی را تقویت کند که بر آینده تمرکز دارد و به افراد اجازه می‌دهد تا برنامه‌ریزی واقع‌بینانه داشته باشند، که باعث ارتقای بهره‌ وری ، سازماندهی و مدیریت موثر زمان می‌شود.

حمایت ، مراقبت و پشتیبانی :

ذهنیت رشد، بازخورد را، هم از نظر ارائه و هم از نظر دریافت، لذت بخش و تاثیرگذار می کند. کارمندان با تاب آوری بالا، ارزش را در ارتباط با دیگران می دانند، زیرا هیچ کس یک گروه تک نفره نیست. بعلاوه این رویکرد به آنها کمک می کند تا بر چالش ها غلبه کنند و در هنگام مشکلات از حمایت های ارزشمند اطرافیان برخوردار شوند.

حال با دانستن موارد فوق می توان فهمید که به همین دلایل است که « ضریب تاب آوری» افراد، طبق بررسی هاروارد بیزینس ری ویو HBR، گزینه ای است که « مزیت رقابتی واقعی » را در آینده فراهم می کند. بسیاری از ما قبلاً درباره IQ  ( ضریب هوش شناختی) شنیده ایم که برای محاسبه میزان باهوشی افراد استفاده می شود. همچنین برخی از ما ممکن است در مورد EQ ( ضریب هوش هیجانی ) که به مهارت های بین فردی و ارتباطی ما مربوط می شود، بدانیم. اما این  AQ ( ضریب هوشی مقابله با ناملایمات ) است که اهمیت فزاینده‌ای برای آینده دارد. زیرا هر چه سریع‌تر و بهتر بتوانیم خود را با تغییر وفق دهیم، سریعتر و بهتر می‌توانیم هر آنچه را که زندگی در گوشه و کنار دارد بپذیریم و در آغوش بگیریم. AQ یا ضریب هوشی مقابله با ناملایمات، به عنوان یکی از چهار نوع ضریب هوشی IQ (ضریب هوش شناختی) ، EQ (ضریب هوش هیجانی) ، SQ ( ضریب هوش اجتماعی ) طبقه‌بندی می­‌شود. AQ به عنوان توانایی فرد برای مقاومت در برابر چالش‌­ها و ناملایمات زندگی، سازگار شدن، عبور از سختی­‌ها و ادامه دادن و همچنین قدرت بازگشت به مسیر اصلی پس رویارویی با یک شکست یا بحران تعریف می‌شود.

انواع تاب آوری

همانطور که گفتیم تاب‌آوری نشان‌دهنده توانایی مدیریت شکست‌ها، بحران ها و ناآرامی ها و تغییرات در زندگی است و نشان‌دهنده کلی سازگاری ما با محیط اطرافمان است. با این حال، مفهوم تاب‌آوری گسترده و چندوجهی است، می‌توان آن را به انواع مختلفی دسته‌بندی کرد که هر کدام نقش مهمی در پرورش توانایی فرد برای پیشرفت در مواجهه با ناملایمات دارند. با هم به معرفی و بررسی هر یک از آنها می پردازیم.

تاب آوری عاطفی :

تاب آوری عاطفی به توانایی فرد در مدیریت و کنار آمدن با هیجانات شدیدی که با موقعیت های چالش برانگیز همراه است، اشاره دارد. افراد با تاب آوری عاطفی بالا می توانند حالت عاطفی متعادلی را حفظ کنند. این مهارت آنها را قادر می سازد تا به وضوح فکر کنند و حتی در شرایط استرس زا تصمیمات منطقی بگیرند.

یک مثال ملموس از تاب آوری عاطفی را می توان در فردی مشاهده کرد که علیرغم مواجهه با فقدان ناگهانی شخصی نزدیک در زندگی خودش، موفق می شود در میان این بحران عاطفی ، مجددا آرامش و قدرت قبلی خود را پیدا کند. چنین فردی ممکن است در چنین شرایطی از حمایت عاطفی دیگران استفاده کند، از جلسات تراپی مرتبط با موضوع مرگ و سوگ عزیزان بهره ببرد و یا از طریق سایر مکانیسم های مقابله ای سالم به تدریج در جهت بازسازی ثبات عاطفی خود تلاش کند.

تاب آوری اجتماعی :

تاب‌آوری اجتماعی، که ممکن است تاب‌آوری جامعه نیز نامیده شود، به توانایی گروه‌ها برای بازیابی خود از موقعیت‌های دشوار اشاره دارد. این امر شامل ارتباط افراد با دیگران و مشارکت و کار با یکدیگر برای حل مشکلاتی است که افراد را هم به صورت فردی و هم به صورت جمعی تحت تاثیر قرار می دهد. به بیان دیگر می توان گفت که تاب‌آوری اجتماعی به توانایی گروه‌هایی از مردم برای واکنش به موقعیت‌های نامطلوب مانند بلایای طبیعی، اعمال خشونت‌آمیز، مشکلات اقتصادی و سایر چالش‌های جامعه اشاره دارد. جنبه‌های تاب‌آوری اجتماعی شامل گرد هم آمدن پس از بلایا، حمایت اجتماعی از یکدیگر، آگاهی از خطراتی که جامعه با آن مواجه است و ایجاد حس اجتماعی است.

یک مثال واقعی در این خصوص همه‌گیری  COVID-19 است که با اعلام یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی بی‌سابقه ، تاب آوری جوامع مختلف به طرز بی‌سابقه ای مورد آزمایش قرار گرفت.

تاب آوری شناختی – روانی :

تاب آوری شناختی – روانی با چابکی ذهنی و سازگاری ارتباط نزدیکی دارد. افراد دارای تاب آوری شناختی – روانی می توانند به خوبی فرآیندهای فکری و ذهنی خود را با شرایط در حال تغییر تطبیق دهند و مهارت های حل مسئله و دیدگاه مثبت خود را پرورش دهند. در حقیقت تاب آوری شناختی – روانی به مقاومت ذهنی یا سازگاری با عدم اطمینان، چالش‌ها و ناملایمات اشاره دارد که گاهی اوقات از آن به عنوان « استقامت ذهنی » نیز یاد می‌شود. افرادی که تاب آوری ‌شناختی – روانی بالایی از خود نشان می‌دهند، استراتژی‌ها و مهارت‌های مقابله‌ای را در توسعه می‌دهند که آنها را قادر می‌سازد در طول یک بحران آرام و متمرکز بمانند و بدون پیامدهای منفی طولانی‌مدت، از جمله پریشانی و اضطراب، پیش بروند.

نمونه ای از تاب آوری شناختی – روانی در مورد دانشجویی که در محیط دانشگاهی چالش برانگیز ادامه تحصیل می دهد مشهود است. او به جای تسلیم شدن در برابر استرس، استراتژی‌های مطالعه خود را تطبیق می‌دهند، به دنبال منابع بهتر می‌گردد و مدل فکری رشد و توسعه را اتخاذ می‌کنند. چنین سبکی به او این امکان را می‌دهد تا بر موانع تحصیلی غلبه کند و مقطع تحصیلی خود را با موفقیت پشت سر بگذارد.

تاب آوری فیزیکی :

تاب آوری فیزیکی شامل حفظ و ارتقای سلامت جسمانی در مواجهه با ناملایمات است. این نوع تاب آوری به توانایی فرد برای بهبودی از چالش ها و ناراحتی های فیزیکی، بیماری ها یا آسیب ها کمک می کند. ورزشکاری را در نظر بگیرید که پس از یک آسیب ورزشی در مدت زمان کوتاهی بهبود می یابد. تاب‌آوری فیزیکی زمانی نشان داده می‌شود که فرد تحت روند توانبخشی قرار می‌گیرد، به یک برنامه بهبود ساختاریافته پایبند است و به تدریج قدرت و قابلیت‌های بدنی خود را باز می یابد.

تحقیقات منتشر شده در آوریل ۲۰۱۶ در مجله Gerontology نشان داد که تاب آوری فیزیکی نقش مهمی در پیری سالم ایفا می‌کند، زیرا در این سن افراد با مسائل پزشکی و استرس‌های فیزیکی مواجه می‌شوند و این ویژگی می‌تواند آنها را در برابر این مسائل قوی نگه دارد. انتخاب سبک زندگی سالم، ورزش ، رژیم غذایی مغذی ، ارتباط برقرار کردن با اطرافیان، وقت گذاشتن برای استراحت و ریکاوری، تنفس عمیق و درگیر شدن در فعالیت‌های نشاط آور، همگی در ایجاد تاب آوری فیزیکی نقش دارند.

تاب آوری اقتصادی :

تاب آوری اقتصادی در مواجهه با مشکلات مالی و عدم اطمینان بسیار مهم است. افراد دارای تاب آوری اقتصادی می‌توانند استراتژی‌های مالی خود را به خوبی تطبیق دهند، منابع درآمدی جایگزین پیدا کنند و در زمان‌های چالش‌برانگیز اقتصادی تصمیمات مالی درستی بگیرند. یک مثال ملموس تاب آوری اقتصادی در کارآفرینی که در حال تجربه رکود بازار است دیده می شود. چنین فردی از طریق برنامه ریزی استراتژیک، اقدامات کاهش هزینه و مدیریت بهینه منابع می تواند تجارت خود را از لا به لای ناملایمات هدایت کند و در آن سوی ناآرامی ها ، قوی تر ظاهر شود.

تاب آوری معنوی:

تاب آوری معنوی شامل یافتن معنا، هدف و نیروی درونی از طریق باورها و ارزش های فرد است. این نوع تاب آوری به افراد کمک می کند تا چالش های وجودی را پشت سر بگذارند و حس هدفمندی در زندگی را حفظ کنند. فردی را در نظر بگیرید که با یک بحران بی معنایی و بی هدفی در زندگی مواجه است. چنین فردی در صورتی که تاب آوری معنوی بالایی داشته باشد از باورهای معنوی خود نیرو می گیرد، درگیر اعمالی مانند مدیتیشن، دعا یا تأمل برای یافتن آرامش، راهنمایی و انعطاف پذیری در میان ناملایمات می شود و به خوبی این بحران را پشت سر می گذارد.

تاب‌آوری سازمانی :

تاب‌آوری سازمانی به توانایی پیش‌بینی مشکلات ، چالش ها ، نوسانات و تغییرات سازمانی، با هدف آمادگی و توسعه برنامه‌های پاسخ‌گویی گفته می شود. در حقیقت تاب‌آوری سازمانی به مدیران کمک می‌کند تا قبل از وقوع یک رخداد، با توجه به ظرفیت و سازگاری سازمان، برنامه‌های لازم برای پاسخ‌گویی به بحران را طرح ریزی کنند. این تاب‌آوری به سازمان ها کمک می‌کند تا همگام با تغییرات پیش‌رفته و در محیط غیرقابل‌ پیش‌بینی امروز، بقای خود را تضمین کنند. سازمان هایی با تاب آوری بالا معمولا از قدرت انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار بوده و می‌توانند با کمترین هزینه، انحرافات و عدم قطعیت‌ها را پشت سر بگذارند.

برای مثال همه‌گیری کرونا یک بحران پیش‌بینی‌نشده و ناگهانی بود که منجر به شکست کسب‌وکارهای زیادی در سراسر جهان شد. اما کسب‌وکارهایی که خود را برای مواجهه با چنین بحران‌هایی آماده کرده بودند، نه تنها در این دوران با مشکل مواجه نشدند بلکه توانستند به حیات خود ادامه دهند و بعضا موفقیت هایی هم بدست آوردند.

تاب آوری شغلی :

تاب آوری شغلی مفهومی است که به توانایی فرد برای مقابله با فشارها، تغییرات و چالش ‌های مربوط به محیط کار اشاره دارد. در محیط کار، ممکن است با مسائلی مانند محدودیت های زمانی، تغییرات سازمانی، فضای رقابتی شدید، افزایش مسئولیت‌ ها و سایر عواملی روبرو شویم که بر روی عملکرد و رضایت شغلی ما تأثیر داشته باشد. تاب آوری شغلی بالا می ‌تواند با ویژگی هایی نظیر مدیریت استرس، انعطاف ‌پذیری، توانایی حل مسئله، تصمیم‌ گیری موثر و توانایی سازگاری با تغییرات به ما کمک کند تا از عوامل استرس زای محل کار و فشارهای کاری به درستی عبور کنیم.

درک و پرورش انواع تاب آوری برای رشد و توسعه فردی ضروری است. با شناخت ماهیت به هم پیوسته تاب آوری عاطفی، اجتماعی، شناختی – روانی ، فیزیکی، اقتصادی ، معنوی، سازمانی و شغلی، افراد می توانند پایه ای کلی برای عبور از چالش های زندگی بسازند.

مهارت های تاب آوری

صرف نظر از نوع، تاب آوری اغلب ویژگی های مشترکی را در افرادی که آن را دارند، ایجاد می کند. همانطور که گفتیم تاب آوری یک ویژگی شخصیتی و البته یک توانایی آموختنی است. توسعه مهارت‌های تاب آوری مستلزم تجربه ناراحتی ها و تحمل فشار های گوناگون در زندگی است. هرچه بیشتر موقعیت های چالش برانگیز را تجربه کنید، بهتر می توانید دشواری را تحمل کنید و با آن سازگار شوید. در ادامه به برخی از ویژگی ها و مهارتهای مشترک در افراد تاب آور می پردازیم.

خوش بینی :

افراد انعطاف‌پذیر خوش‌بینی معقولی دارند و شکست‌ها را موانعی موقت و چالش‌ها را فرصت‌هایی برای رشد می‌دانند. دیدگاه مثبت آنها نیروی قدرتمندی است که آنها را به جلو سوق می دهد. به طور مثال یک کارجوی انعطاف پذیر علیرغم رد شدن های متعدد در مصاحبه هایش، خوش بین است و به طور مداوم رویکرد خود را اصلاح می کند ، نقاط ضعف خود در مصاحبه های قبلی را برطرف می کند تا زمانی که موقعیتی را به دست آورد.

تطبیق پذیری :

سازگاری و تطبیق پذیری یک ویژگی بارز افراد تاب آور است. کسانی که تاب آوری بالایی دارند، تغییر را می پذیرند و استراتژی ها و طرز فکر خود را برای عبور از جزر و مد زندگی تنظیم می کنند. به طور مثال کارآفرینی که با نوسانات بازار مواجه می شود، مدل کسب و کار خود را تطبیق می دهد و نه تنها بقا بلکه رشد پایدار را تضمین می کند.

مهارت حل مسئله :

افراد تاب آور حلال مسائل ماهری هستند. آنها با یک طرز فکر سیستماتیک با چالش ها برخورد می کنند، مسائل پیچیده را به اجزای قابل مدیریت تقسیم می کنند و با قاطعیت در جستجوی راه حل ها پیش می روند. به عنوان مثال دانش آموزی که با یک موضوع آکادمیک دشوار مواجه است به دنبال منابع اضافی است، با مربیان مشورت می کند و یک برنامه مطالعاتی استراتژیک برای غلبه بر چالش ها ایجاد می کند.

اعتماد به نفس :

اعتماد به نفس به این احساس اشاره دارد که شما توانایی های لازم و کافی را دارید ، بنابراین اگر به اندازه کافی تلاش کنید می توانید موفق شوید. این نوعی شجاعت است که از نگریستن به چالش های پیش رو فراتر رفته و به دنبال اقدام است. سطح بالایی از اعتماد به نفس می تواند در انواع محیط های حرفه ای مفید باشد. به عنوان مثال، اگر یک پروژه بزرگ را در محل کار مدیریت می کنید، اعتماد به نفس می تواند به شما کمک کند تا تمرکز خود را روی دستیابی به نتایج مورد انتظار حفظ کنید.

صبر :

داشتن صبر می تواند به شما کمک کند تا چالش ها را با آرامش حل و فصل کنید و کنترل احساسات خود را از دست ندهید. فردی که صبور است اهمیت تأخیر را برای بهبود کیفیت درک می کند. صبر به شما این امکان را می دهد که تمرکز خود را بر روی اهداف حرفه ای و شخصی خود مدیریت کنید و در عین حال از حواس پرتی های عاطفی که چالش ها ممکن است برایتان ایجاد کنند در امان باشید.

ارتباط و کار تیمی :

گوش دادن و پرسیدن سوال از مهارت های ارتباطی مهم افراد تاب آور است. برای سازگاری و بازیابی مؤثرتعادل، دانستن تمام جزئیات و پرسیدن سؤالات روشنگر در مورد موانعی که با آن روبرو می شوید ، می تواند مفید باشد. زیرا افراد انعطاف پذیر اغلب در مواجهه با موانع به دنبال دانستن تمام جزئیات و پرسیدن سوالات روشن کننده هستند تا بتوانند به طور موثرتری سازگاری و تطبیق پیدا کنند. تاب‌آوری همچنین مستلزم این است که بدانید چه زمانی باید از دیگران حمایت بخواهید، زیرا کار کردن با دیگران و اعتماد به آنها می تواند به ایجاد انعطاف‌پذیری کمک کند، استرس را کاهش دهد و اضطراب را به حداقل برساند.

خودآگاهی :

تاب‌آوری شامل شناخت واکنش‌های عاطفی به چالش‌ها است که می‌تواند به درک عمیق‌تری از آنچه باعث رضایت می‌شود و آنچه باعث ناامیدی گردد، منجر شود. توانایی تشخیص نقاط ضعف و تقویت آنها و یا تشخیص نقاط قوت و تمرکز بر روی آنها یکی دیگر از مولفه های تاب آوری است. این خودآگاهی می تواند به راه هایی برای توسعه مهارتهای خود و نحوه مدیریت استرس منجر شود.

منابع بیشتر

در این بخش به معرفی چند نمونه از فیلم ها و کتاب هایی که می توانند به درک عمیق تر ما از تاب آوری کمک کنند و مصادیق عینی از مهارتهای مربوط به آن را برای ما ارائه کنند ، می پردازیم.

فیلم در جستجوی خوشبختی :

فقر با تاثیر بر امکانات رفاهی خانواده ( تغذیه مناسب، بهداشت، تفریحات کافی و … ) ممکن است به منشأ استرس‌های سمی و همچنین کاهش تاب‌آوری اعضای خانواده و اختلال در شکل‌گیری این توانایی در افراد و بخصوص کودکان منجر شود. درون مایه اصلی فیلم « در جستجوی خوشبختی» بازتابی از فقر، تاثیرات آن در زندگی خانواده و کودک انسانی و نحوه مدیریت آن توسط شخصیت اصلی داستان را به تصویر می‌کشد. فیلم « در جستجوی خوشبختی » که بر مبنای داستان زندگی کریس گاردنر ساخته شده، روایتی است از چگونگی تاب‌آوری وی در نقش تک‌والد و فرزند ۵ ساله‌اش. کریس گاردنر در طول فیلم به دنبال راهی برای سر و سامان دادن به زندگی به هم ریخته‌اش است. زندگی‌ای که جمع کردنش کار راحتی هم نیست. هر روز صبح زود بیدار می شود و بچه و کیف و وسایلش را با خود میبرد و به دنبال کار و دستمزدی می گردد. قرض هایش عقب می افتند و هر روز به طور مضاعفی در مشکلات غرق می‌شود. اما گاردنر با پشتکار و پایندی به ارزش‌های خود مانع از هم گسستن زندگی اش می‌شود.

انیمه شهر اشباح :

شهر اشباح انیمه ای است که هایائو میازاکی توانست با آن جایزه اسکار را به دست بیاورد. شهر اشباح داستان « چیهیرو » ، دختر بچه ای است که برای نجات پدر و مادر خود که به واسطه طمع گرفتار شده‌اند ناچار است در دنیایی جادویی رنج و مشقت زیادی را تحمل کند. این فیلم، داستان تاب‌آوری این کودک و عواملی را به تصویر می‌کشد که به او در این مسیر کمک می‌کنند. در این اثر کودک به واسطه تلاش و کوشش فراوان و تحمل مشکلات به موفقیت دست پیدا می‌کند، چیزی که در آثار میازاکی به عنوان یک اصل تربیتی بارها تکرار می‌شود.

کتاب سیلی واقعیت :

دیر یا زود واقعیت به شما سیلی خواهد زد. از دست دادن کسی، دچار شدن خود یا عزیزان به بیماری، مواجهه با خیانت، طلاق، تصادف،  یا وقایع ناخوشایند دیگر، به طور غیر منتظره ای به سراغتان می آید و شما را از درون سست می کند. در آن لحظات، این کتاب خردمندانه همان خیری است که می توانید به آن چنگ بیندازید تا نجات پیدا کنید. این کتاب کاری بیشتر از تسکین دردها انجام می دهد. هدایتتان می کند و در مرحلۀ رشد و بازپروری کمکتان می کند. این کتاب کمکتان می کند تا درس هایی که درد و رنج به شما می آموزند را فرا بگیرید.

راس هریس در « سیلی واقعیت » یک مسیر چهار بخشی را برای بهبودی بر اساس پذیرش و تعهد درمانی ارائه می دهد. در این صفحات یاد می گیرید که چگونه در هنگام درد و در میان هرج و مرج، آرامش پیدا کنید ، چگونه احساسات دشوار را به عواطف مدیریت شده تبدیل کنید و در نهایت چگونه زخم ها را بهبود بخشیده و قوی تر از گذشته ظاهر شوید.

کتاب سرسختی :

در کتاب سرسختی  (  Grit ) که به سرعت وارد لیست پرفروش‌ترین‌های نیویورک‌تایمز شد، آنجلا داکورث ( از روانشناسان موفقیت )، به همه کسانی که به دنبال موفقیت هستند ( شامل والدین، معلمین، ورزشکاران و فعالین کسب‌وکار و… ) نشان می‌دهد که راز موفقیت به اندازه‌ای که به اشتیاق و استقامت بستگی دارد، به استعداد وابسته نیست. او این مفهوم را « سرسختی » نامیده است. داکورث همراه با بیان داستان زندگی خود، به عنوان دختری که همواره عبارت « تو باهوش نیستی ! » را از پدرش می‌شنیده ولی اکنون یک فرد موفق و پیشرو در زمینه روانشناسی موفقیت و مشاوره کسب‌وکار است، نشان داده است که برای موفقیت، ترکیب ویژه‌ای از اشتیاق و سرسختی بلندمدت ضروری است. او در این کتاب، خواننده را همراه خود به وضعیت‌هایی شدیدا چالش‌برانگیز، نظیر دوره‌های آموزش ویژه نظامی، آموزش مدارس با شرایط بسیار بد، آزمون‌های ملی و… برده و نشان می‌دهد که چگونه با ارزیابی هزاران مصاحبه با افراد موفق در زمینه‌های مختلف، به این راز موفقیت پی برده است.

سخن پایانی :

همانطور که ما در هزارتوی زندگی حرکت می کنیم، تاب آوری به عنوان قطب نما ظاهر می شود که ما را از طریق آزمایش ها و مصیبت ها پخته و کامل کند. درک اهمیت آن، شناخت ویژگی‌های کلیدی، و اجرای استراتژی‌هایی برای بهبود آن، به ما قدرت می‌دهد تا تاب آوری ، انعطاف‌پذیری و سازگاری خود را تقویت کنیم. افراد تاب‌آور می‌توانند با استفاده از نقاط قوت و استراتژی‌های کارامد بر چالش‌ها غلبه کنند و بر مشکلات و ناملایمات فائق آیند. آنها دارای انعطاف پذیری ذهنی، عاطفی و رفتاری لازم برای سازگاری با چالش های داخلی و خارجی هستند. در نهایت یادگیری و توسعه مهارت های تاب آوری می تواند به ما کمک کند تا با چالش ها و مشکلات زندگی روزمره به طور موثرتری کنار بیاییم.

“>